Nazwa projektu: Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych

Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska

Okres realizacji: 2016-2023 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP)

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.

Cele uzupełniające:
•    odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;
•    ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.

Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

W ramach projektu realizowane zostały inwestycje związane z:
•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;
•    budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;
•    adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;
•    przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;
•    przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Podręcznik wdrażania projektu nizinnego i górskiego
 

Zasięg realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych"

Mapa 1. Nadleśnictwa realizujące projekt

Kliknij, aby powiększyć:

Efekty

Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.

Osiągnięte wskaźniki:

• objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³
• pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³
• liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt.

Wartość projektu

Całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł

Kwota wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł

Kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł

W ramach Projektu, na terenie Nadleśnictwa Lubin powstały 2 zbiorniki małej retencji nizinnej - w Guzicach oraz Rynarcicach a także dokonano modernizacji zbiornika małej retencji w Kłopotowie

Zbiornik małej retencji nizinnej w Guzicach

Głównym zadaniem zbiornika jest gromadzeniem zasobów wodnych. Spełnia on również bardzo ważne funkcje przyrodnicze. Na miejsce utworzenia wybrano duży kompleks zalesionych gruntów porolnych. Znaczenie zbiornika jest istotne ze względu na poprawę mikroklimatu na terenach przyległych, utworzenie miejsca potencjalnego bytowania ptactwa wodnego oraz innych organizmów nierozerwalnie związanych z środowiskiem wodnym. Ponadto zastosowane hydrotechniczne urządzenia piętrzące, umożliwiają skorzystanie z wody przez służby ratownicze na wypadek pożaru.

- lokalizacja: obiekt położony jest na północy zachód od wsi Guzice, w naturalnym obniżeniu (niewielkiej dolince) i gromadzi wody potoku bez nazwy będącego dopływem Moskorzynki.

- budowę rozpoczęto w połowie 2012 roku a obiekt ostatecznie został oddany do użytkowania pod koniec 2013 roku.

- powierzchnia lustra  wody zajmuje blisko 0,60 ha

- zbiornik gromadzi ponad 8 tys. m³  wody

- koszt budowy zbiornika wyniósł ponad 315 tyś. zł z czego blisko 270 tys. zostało sfinansowane ze środków Unii Europejskiej

Zbiornik małej retencji nizinnej w Rynarcicach 

Głównym celem utworzenia zbiornika jest retencjonowanie zasobów wodnych. Ponadto jest on miejscem licznego występowania chronionych płazów, w tym traszki. Przed budową w miejscu obecnego stawu, istniał zdewastowany, silnie zeutrofizowany zbiornik w którym woda występowała jedynie okresowo. Przeprowadzone prace pozwoliły odtworzyć miejsca lęgowe ptaków wodnych – w 2014 roku zaobserwowano gniazdo perkozka – a także stworzyć stabilne warunki dla populacji występujących tam płazów. Urządzenia piętrzące pozwalają całorocznie zapewnić stabilny poziom wody w zbiorniku a dobry dojazd umożliwia korzystanie z niego również dla celów przeciwpożarowych. Na terenie obiektu obowiązuje całoroczny zakaz kąpieli.

- lokalizacja: obiekt położony jest na południowy wschód od wsi Rynarcice, otoczony jest lasem dębowym oraz olszowym, gromadzi wodę z niewielkiego cieku mającego swój początek w olsie rosnącym przy samym zbiorniku

- budowę rozpoczęto w połowie 2012 roku a obiekt ostatecznie został oddany do użytkowania pod koniec 2013 roku.

- powierzchnia lustra  wody zajmuje blisko 0,30 ha

- zbiornik gromadzi około 4 tys. m³  wody

- koszt budowy zbiornika wyniósł ponad 118 tyś. zł (netto) z czego przeszło 100 tys. zostało sfinansowane ze środków Unii Europejskiej

Zakres rzeczowy i finansowy realizowany przez Nadleśnictwo Lubin w ramach powyższego projektu dotyczy odbudowy zbiornika małej retencji w leśnictwie Małomice" o objętości retencjonowanej wody 65 000 m3 i wartości wydatków kwalifikowanych 1 600 000 zł.

Nadleśnictwo Lubin w dniu 25.11.2016 zawarło z Dyrekcją Generalną porozumienie nr 99/2016 w sprawie współpracy przy realizacji części projektu pn. „Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych".

Projekt pod nazwą „Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych", realizowany jest w ramach priorytetu III „Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska" i prowadzony w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko 2007-2013". Projekt współfinansowany jest ze środków Funduszu Spójności Unii Europejskiej.

Projekt realizowany jest na podstawie umowy (strona programu http://www.pois.gov.pl) o dofinansowanie numer POIS.03.01.00-00-003/09-00 zawartej w dniu 9 czerwca 2010 r. pomiędzy Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Dyrektorem Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.